بعد از خصوصی سازی صنعت پتروشیمی در سال های اخیر در کشور، قیمت گذاری گاز طبیعی جهت استفاده در این صنعت به عنوان ماده اولیه، یکی از تصمیمات اساسی دولت در ارتباط با این ثروت طبیعی می باشد. همزمانی خصوصی سازی در این صنعت با تصویب قانون هدفمندی یارانه ها ضرورت توجه به تعیین قیمت را برای گاز خوراک صنعت پتروشیمی دوچندان کرده است. ارزیابی نتایج و فراهم آوردن بازخورد بعد از تصمیم گیری، به عنوان آخرین مرحله از فرایند تصمیم گیری ذکر می شود. در خصوص روش فعلی قیمت گذاری گاز نیز باید یک ارزیابی کارشناسی صورت پذیرد. این ارزیابی به کمک یک مطالعه «تحلیل وضعیت موجود و آسیب شناسی روش فعلی قیمت گذاری» صورت می پذیرد. در این تحقیق به منظور تحلیل وضعیت موجود از روش تحلیل مالی و برای شناسایی آسیب ها نیز از روش تحقیق دلفی استفاده شده است. بر اساس روش دلفی، پس از گردآوری نظرات نخبگان در چند مرحله و در نهایت استخراج نظرات نهایی پاسخ دهندگان، آسیب های روش قیمت گذاری فعلی بر اساس آزمون آماری T شناسایی شدند.یافته های تحقیق شناسایی تعداد 13 آسیب به اجماع رسیده را به دنبال دارد. نتایج به تصمیم گیران در شناخت آسیب های موجود در روش فعلی قیمت گذاری و ارزیابی آن و اقدام در جهت اصلاح روش قیمت گذاری و تعیین قیمت بهینه گاز برای مصرف در این صنعت، کمک خواهد کرد.

توسعه صادرات گاز طبیعی به صورت مایع شده (LNG) به سبب شرایط حاد تحریمی کشور، محدودیت امکان صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله و گسترش تولید و استفاده از LNG در سبد انرژی کشورهای مختلف از جمله ضروریات توسعه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشور قلمداد می شود. در مقاله حاضر تلاش شده است تا بر اساس داده های واقعی برای واحدهای کوچک-مقیاس و شرایط فعلی بازار داخلی و جهانی ابعاد این سرمایه گذاری مجددا بررسی شود و با بررسی عوامل مختلف موثر بر اقتصاد طرح به صورت همزمان و با درنظرگرفتن روابط تنگاتنگ بین آن ها، حساسیت اقتصاد طرح نسبت به تغییرات هر یک از این عوامل مدنظر قرار گیرد. بر اساس نتایج به دست آمده، احداث واحدهای کوچک-مقیاس تولید LNG در ایران از نقطه نظر سودآوری و نرخ بازگشت سرمایه بسیار توجیه پذیر می باشد. با توجه به حساسیت و همبستگی نرخ فروش محصول تولیدی به قیمت نفت صادراتی در منطقه آسیا، نتایج حاصل از بررسی شرایط اقتصادی طرح نسبت به تغییرات قیمت نفت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پیشنهادهایی در خصوص بهبود فرمول قیمت گذاری خوراک با هدف تامین بازده مناسب سرمایه گذار در کنار حفظ منافع وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران مطرح شده است.

در این تحقیق، سیستم مایع ساز گاز طبیعی دو طبقه ای مبرد چندجزیی -که بالاترین بازدهی را در بین چرخه های مایع سازی گاز طبیعی داراست- مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی، بررسی عملکرد سیستم مایع ساز گاز طبیعی دو طبقه ای مبرد چندجزیی تحت تاثیر تغییرات شرایط عملیاتی و محیطی خوراک می باشد. شرایط محیطی قابل تغییر در طول فرایند مایع سازی، دما، فشار و ترکیب گاز خوراک می باشند. برای مشاهده پاسخ سیستم مایع ساز دو طبقه ای مبرد مخلوطی به این تغییرات، سیستمی که قبلا طراحی و پیاده سازی شده است، به عنوان حالت پایه انتخاب گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که با کاهش دما و افزایش فشار گاز طبیعی خوراک، کار مصرفی ویژه کاهش می یابد و از آن جا که در این شرایط حداقل دمای بین جریان های گرم و سرد در مبدل ها فقط اندکی از مقدار مجاز 3 درجه سلسیوس کم تر شده می توان با قبول ضریب اطمینان (مقداری اندک) کم تر از حالت بهینه از این مزیت به وجود آمده استفاده کرد. هم چنین با افزایش دما و کاهش فشار گاز طبیعی خوراک، ضمن افزایش کار مصرفی ویژه، شرایط تداخل دمایی در مبدل ها اتفاق می افتد بنابراین باید از ورود گاز خوراک به این ناحیه ها با کنترل های خاص جلوگیری شود. هم چنین تغییر درصد مولی اجزای گاز طبیعی (کاهش اجزای سبک در ترکیب خوراک) باعث می شود مبدل حرارتی به سرعت به شرایط تداخل دمایی نزدیک شود و با توجه به تغییر درصد مولی اجزای گاز در طول عمر چاه باید به مرور زمان ترکیب مبرد داخل چرخه نیز با توجه به شرایط جدید بهینه شود.

امروزه با توجه به پیامدهای استفاده از سوخت های فسیلی بر محیط زیست، کشورهای عمده مصرف کننده انرژی به سمت توجه بیشتر به انرژی های نو و همچنین گاز طبیعی سوق داده شدهاند. به همین جهت یکی از حاملهای پرمصرف انرژی در ایران گاز طبیعی میباشد که افزایش توجه به مسائل زیست محیطی و تلاش برای کاهش انتشار گازهای آلاینده باعث افزایش میزان مصرف و به نسبت آن افزایش یارانه پرداختی برای این حامل انرژی نسبت به سال 2000 میلادی شده است. لذا مدیریت و برنامه ریزی دقیق در زمینه عرضه و تقاضای انرژی به خصوص بحث یارانه گاز که در سالهای اخیر شاهد تغییرات زیادی در این زمینه بودهایم و اصلاح ساختار موجود، ضروری میباشد. در همین راستا پژوهش حاضر که با هدف بررسی تحلیل تغییرات در مقیاس یارانه گاز طبیعی و تجزیه عامل های آن در ایران انجام شده است، با استفاده از رویکرد تجزیه شاخص و روش LMDI-I تغییرات یارانه گاز طبیعی طی سالهای 1388 تا1394 به چهار اثر به صورت زمانی زنجیرهای تجزیه شده است. نتایج نشان میدهد در بخشهای مختلف اقتصاد ایران اثر قیمت رقابتی گاز طبیعی بیشترین و اثر مکانیسم قیمت گذاری گاز طبیعی کمترین تأثیر را در تغییرات مقیاس یارانه گاز طبیعی داشتهاند که این موضوع نشاندهنده تأثیرپذیری بخشهای مختلف اقتصاد ایران از قیمتهای منطقهای و بین المللی وتأثیر اندک طرح هدفمندی یارانهها در این حوزه میباشد به طور کلی ترتیب اثرگذاری عوامل تجزیه در تغییرات مقیاس یارانه گاز طبیعی را میتوان به این صورت برشمرد: اثر قیمت رقابتی، اثر مصرف، اثر ساختار مصرف و در انتها اثر مکانیسم قیمت گذاری.

در این مقاله به بررسی هم گرایی متقابل قیمت گاز در مناطق امریکای شمالی، اروپا و ژاپن، پرداخته شده است، بدین منظور، هم گرایی متقابل قیمت گاز طبیعی در این مناطق به دو روش آنالیز اجزای اصلی (PCA) و آزمون یوهانسون - یوسیلیوس مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که قیمت گاز طبیعی در مرکز توزیع Henry Hub و قیمت گاز طبیعی منتقل شده توسط خط لوله در کانادا، دارای هم گرایی متقابل می باشند و نیز قیمت گاز طبیعی در NBP، قیمت گاز طبیعی منتقل شده توسط خط لوله در اروپا و قیمت LNG در ژاپن دارای هم گرایی متقابل هستند. هم چنین بررسی ها حاکی از آن است که واکنش تغییر قیمت گاز طبیعی در منطقه اروپا و ژاپن به تغییرات قیمت نفت خام، حساس تر از واکنش قیمت گاز طبیعی در بازار آمریکای شمالی می باشد.